Rotterdams The Bullfight belicht murder ballads van alle kanten

Eggs & Marrowbone, de nieuwe plaat van het Rotterdamse gezelschap The Bullfight, moet een totaalbeleving zijn, zo hoopt Thomas van der Vliet. Zet de plaat op, liefst het helder bloedrode vinyl, ga er lekker voor zitten op een comfortabele zitplaats met het bijbehorende boek vol kunst op schoot. Luister naar de plaat en blader door dat boek met al die verschillende interpretaties van murder ballads en geef je fantasie te losse teugel.

Begin november verschijnt Eggs & Marrowbone, een onwaarschijnlijk knap werkstuk volledig gewijd aan het fenomeen murder ballads. Het pakket bestaat uit een plaat van Rotterdams The Bullfight met daarop 10 liedjes: allemaal verschillende interpretaties van het thema murder ballads. Als vette kers op de taart is er een dik boek bij met daarin een indrukwekkende verzameling kunst geïnspireerd door het thema. Voor een groot deel zijn die kunstwerken speciaal voor deze uitgave gemaakt. Deels is het bestaand werk dat Thomas van der Vliet vond op zijn zoektocht naar uitingen die gerelateerd zijn aan verhalen over moord en doodslag.

„Het leukste in het boek vind ik portretten of landschappen die in een andere context heel iets anders zouden betekenen. Maar in de context van dit boek over murder ballads doet het je afvragen, oké, wat betekent dit?” Van der Vliet – strak in het pak, klassiek gekleed met nette das en wollen pet – bladert door het boek en wijst voorbeelden aan. Zo is er een oude foto van een meisje dat met haar armen over elkaar je brutaal aankijkt, het hoofd een beetje scheef. Het lijkt de onschuldigheid zelve, maar blijkt een ‘mugshot’ uit de archieven van de politie, gemaakt in 1920. Wat is hier aan de hand? Heeft zij iets misdaan? Of neem nu het olieverfschilderij van Julyan Davis. We zien een vervallen loods vol graffiti, het dak lekt, en buiten staat een man in een hemd, de armen hangen passief langs zijn lichaam. Daar hoeft niets aan de hand te zijn, of missen we iets? Is dit een crime scene? In de verzameling kunstwerken in het boek behorend bij Eggs & Marrowbone slaat je fantasie met regelmaat op hol, ontlokt door woord en beeld. Soms wordt ook niets aan de fantasie overgelaten, in een Japanse print bijvoorbeeld die toont dat de priester Dainichi met een mes een vrouw ombrengt.

„De werken zijn soms figuratief, soms abstract. Er worden verschillende technieken gebruikt zoals houtsnedes, olieverfschilderijen en zeefdrukken. Sommigen zijn heel realistisch, anderen juist absurdistisch. Kijk, voor de oplettende kijker: ik figureer zelf ook in een van de werken”, wijst Van der Vliet al bladerend door het boek aan. En verdomd, daar staat een man met wollen pet en een bloederig mes in zijn handen.

Op verkeken
Van der Vliet is de drijvende kracht achter het immense project. Hij vertelt hoe zijn band eens een keer een plaat wilde opnemen rond één thema. Dat thema werd dus murder ballads en in dat proces ontstond ook het idee kunstenaars te vragen of zijn werk zouden willen maken dat verzameld moest worden in een begeleidend boekwerk. Terugkijkend merkt Van der Vliet op dat hij zich heeft vergist in de hoeveelheid werk die hij op zijn nek haalde. „Ik heb me er op verkeken”, zegt hij met een glimlach. Maar het resultaat mag er zijn en hij is er tevreden mee. Het project begon echt te lopen nadat een aantal aansprekende namen zich verbonden aan het initiatief. Vanaf dat moment namen ook anderen het serieus en wilden meedoen. In het boek vinden we werk van onder andere Hans Vandenburg, Alex Roeka, Meindert Talma, Bart Chabot, Henk Schiffmacher, Wytse Sterk (bekend van de posters voor Vera) en James Johnston (frontman van Gallon Drunk die samenwerkte met onder andere Nick Cave & The Bad Seeds, PJ Harvey, Lydia Lunch).

In het boekwerk mocht Nick Cave niet ontbreken. „Hij heeft het genre natuurlijk niet uitgevonden maar met zijn plaat Murder Ballads uit 1996 wel weer stevig op de kaart gezet”, legt Van der Vliet uit. Hij kreeg toestemming om de tekst van het nummer Henry Lee op te nemen en interviewde gitarist van Nick Cave & The Bad Seeds Mick Harvey, dat eveneens een plekje kreeg in het boekwerk.

Interpretaties
Cave greep met die plaat terug op een traditie die terug te speuren is tot in het verre verleden. Altijd al is er gezongen over moord en doodslag. „Er zijn meer liedjes rond dit thema gemaakt”, zegt Van der Vliet met Engels gevoel voor understatement. „De waardering voor het thema was er al. Het leent zich bijzonder goed voor drama en het vertellen van verhalen. Dat verhalende aspect in murder ballads boeit mij. Je kunt er heel veel kanten mee op. allerlei interpretaties zijn mogelijk; van absurdistisch tot totaal over the top gewelddadig.”

Denkend aan murder ballads zullen veel mensen uit de hand lopende liefdesgeschiedenissen verwachten. Van het type ‘ik wil je, ik wil je, ik wil je … dood’. Maar dat is maar één aspect uit het rijke pallet aan mogelijke interpretaties. „Neem nu Hung My Head. Ik vind de versie van Johnny Cash van dat nummer van Sting heel mooi. Dat gaat over iemand die per ongeluk iemand van zijn paard schiet en moet leven met wat er is gebeurd. Bepaald geen crime passionel. Dat is wel exemplarisch voor hoeveel kanten je er mee op kunt.”

Ook op de plaat van The Bullfight (Van der Vliet tekent voor zowel de muziek als de mix en productie en Nick Verhoeven schreef de teksten) zijn allerlei varianten op het thema terug te vinden. „Sommige liedjes zijn melodisch mooi of haast vrolijk terwijl er in de tekst dingen gebeuren die eigenlijk niet zo in de haak zijn. Tarantino doet dat ook in zijn films. Het geeft een bijzonder effect als je vrolijke muziek onder een gewelddadige scene zet. En dat kan hartstikke goed in dit genre. Het is leuk om daar mee te rommelen.” Passend bij de sfeer zijn de muziekstijlen verschillend. En net als voor het boek trommelde Van der Vliet cs enkele aansprekende gastmuzikanten op voor de opnamen, om er extra glas aan te geven. Birgit Schuurman bijvoorbeeld horen we in Lying in Your Arms, een nummer waar de Rotterdamse muzikant Mark Ritsema een partij op slide guitar speelt.

Optigan
Een ding is op Eggs & Marrowbone wel strikt consequent doorgevoerd: de sound. „De jaren twintig, Peaky Blinders. We gebruiken daarom bijzonder instrumentarium; een contrabas, viool, blazers. We mikken daarmee op een tijdloze sound die over een aantal jaar nog niet gedateerd klinkt. Volgens mij zijn we daar wel in geslaagd.” De muzikant in Van der Vliet veert op als hij vertelt over een bijzonder instrument dat hij gebruikte bij de constructie van de unieke sound op het album: de optigan. De naam staat voor optical organ. In het apparaat wordt een plaat geschoven en door knoppen in te drukken worden delen van die plaat afgespeeld van vooraf opgenomen muziek in akkoorden; tot complete orkesten aan toe. „Ze noemden het de ‘poor men’s mellotron’. Het klinkt enorm ouderwets. Nadeel is vooral dat de snelheid raar kan gaan doen waardoor je er moeilijk mee kunt opnemen. Maar nu heeft iemand de mastertapes van al die platen in verschillende muziekstijlen gedigitaliseerd en nu zijn ze in een moderne opname opzet goed te gebruiken.” In tal van nummers op Eggs & Marrowbone geeft dat instrument een speciale sfeer, legt Van der Vliet uit.

De Rotterdammer tekent zelf voor de productie van de plaat. En ook dat noemt hij als een van de elementen die de band in staat stelde er met veel zorg iets unieks van te maken. „Ik neem alles zelf op en heb dus geen studiekosten. Ik merk dat ik daarom heel andere dingen durf te doen dan wanneer je op de klok zit te kijken in een studio. Er zitten tracks in die ik achterstevoren afspeel. En als je kraakjes hoort als van een plaat, dat is dat het bewerkte geluid van het bakken van een eitje. Dat soort dingen had ik nooit gedaan als ik daar niet de vrijheid voor had gehad. Nadeel is wel dat je eindeloos kunt blijven klooien.”

Iets bijzonders
Eggs & Marrowbone is een uitzonderlijke productie. Van der Vliet is blij met het resultaat en kijkt er nu naar uit om met zijn muzikale vrienden hun zelfgeschreven murder ballads live te kunnen gaan spelen in het land. Die tour brengt veel van de muzikanten weer eens bij elkaar. Het bijzondere van het gezelschap is, dat zij zelden met elkaar spelen. Opnamen worden in fragmenten, los van elkaar, gemaakt. Alleen voor een tour komen ze bijeen om het materiaal in te studeren.

Op 7 november is de aftrap van de tour met een presentatie van de plaat en het boek in Rotown. „Het was het uitgangspunt dat mensen iets bijzonders in handen zouden krijgen en ik wilde gewoon iets moois maken. Ik hoop dat ze het gaan draaien en bekijken. Nu gaan mensen er wat van vinden. Ik hoop dat ze het waarderen.”

En wat ligt er hierna in het verschiet voor The Bullfight? „Ik sluit niet uit dat we heel iets anders gaan doen. Werken volgens een thema was erg leuk om te doen. Maar misschien wordt het wel een Nederlandstalige plaat of juist elektronisch…. of iets enorm vrolijks. Er gaat sowieso wel weer iets gebeuren. Want muziek maken is voor mij een noodzaak. Ik word ongelukkig als ik het niet doe en geniet er te veel van om het na te laten. Maar wat? Daar gaan we maar eens over nadenken.”